سالک یک نوع بیماری عفونی است که بر روی پوست ایجاد میشود. این بیماری بدون تب و درد است .طول مدت بیماری یکسال است که پس از یکسال بیمار بهبود مییابد ولی جای زخم باقی خواهد ماند.

سالک از شایع ترین بیماری های پوستی در فصل گرماست که بین انسان و حیوان مشترک است و آب و هوای گرم در افزایش این بیماری بسیار مؤثر است

عامل این بیماری، یک موجود تک سلولی است بنام انگل لیشمانیا، که جزء باکتریها نیست . این انگل از راه گزش نوعی پشه که به پشه خاکی یا پشه کوری معروف است، و  در مکان‌های گرم و مرطوب مثل زیر زمین‌خانه‌ها، فضاهای متروک زندگی می کنند انتقال می‌یابد.

زخم‌های سالک بدون درد و خارش است و روی پوست بدن ایجاد می‌شود. تا زمانی که انگل در زخم وجود داشته باشد، احتمال‌سرایت آلودگی وجود دارد که‌در موارد درمان نشده معمولاً پنج ماه تا دو سال به طول می‌کشد.

پس از فصل سرما و با گرم شدن تدریجی هوا پشه های خاکی که ناقل بیماری هستند , فعال می شوند و خطر گزش و انتقال بیماری وجود دارد . برای کاهش خطر، باید اقدامات زیر را دنبال کرد .0

• از تردد در فضای باز به ویژه از غروب تا طلوع آفتاب که پشه خاکی بیشترین فعالیت را دارند خودداری کنید .
• رعایت کلیه نکات بهداشتی در صورت سفر به مکان های آلوده به بیماری سالک
• استفاده از پشه بند , توری و پرده با منافذ ریز و آغشته به سموم مخصوص
• استفاده از لباس های کاملا پوشیده با آستین های بلند و شلوار بلند و جوراب
• استفاده از پماد های دور کننده حشرات روی پوست
• جمع آوری به موقع زباله و نخاله های ساختمانی و انتقال آنها به مکانی با فاصله مناسب از محل سکونت
• عدم نگهداری دام ها در نزدیکی مناطق مسکونی و ضدعفونی کردن کودها
• تخریب خانه های مخروبه و انتقال نخاله ها به مکان مناسب
• کنترل جمعیت جوندگان و سگ های ولگرد
• عدم ساخت اماکن مسکونی و مجتمع های صنعتی , سیاحتی و ورزشی در مجاورت لانه های جوندگان
• پوشاندن زخم سالک برای جلوگیری از انتقال بیماری به افراد دیگر

تشخیص سالک بر اساس سوابق پزشکی فرد و معاینات وی همراه با آزمایش های مخصوص انجام می‌شود. بیمار در معاینه‌ی فیزیکی علائمی از ابتلا به سالک را نشان می‌دهد. ازجمله این علائم می‌توان به بزرگ شدن کبد و طحال اشاره کرد. غده‌های لنفی نیز ممکن است بزرگ شده باشند. وجود زخم‌های پوستی در محل گزش پشه‌ی خاکی و یا مناطق دیگر بدن ممکن است در همه‌ی انواع بیماری به چشم بخورد. بااین‌حال در سالک احشایی بیمار به کم‌خونی، تب، کاهش وزن، کم‌پشت شدن مو و ناراحتی در ناحیه‌ی شکم و غیره نیز مبتلا خواهد بود.

 معمولا سالک در مناطق روستایی نسبت به مناطق شهری بیشتر رایج است ، اما بیماری در حومه برخی از شهرستانها نیز یافت می شوند . بالاترین خطر ابتلا به بیماری از هنگام غروب تا طلوع آفتاب است چرا که در این ساعات پشه های خاکی بیشتر فعال هستند

درمان بیماری سالک

بیماری سالک  قابل درمان است اگر در جایی از بدن باشد که دیده شود درمان دارویی صورت میگیرد. و با توجه به اقداماتی که در سطح شهرستان‌ها و با حمایت‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی انجام شده است، در مراکز خدمات جامع سلامت انتخابی روش‌های درمانی مورد تایید در دسترس است که به طور رایگان بیماران تحت درمان قرار می‌گیرند. 

                   دکتر مهدی قهار ترس

متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز